تهیه و تنظیم: مهندس محمد صفاری

آنکه به استقبال آینده می‌رود بیناترین است و آنکه به آینده پشت می کند سرانجام سرگردان می‌ماند.

 امام علی(ع) علیه السلام

ما سه مفهوم زمانی در ذهن داریم، به عبارتی امتداد خط زمان به سه بخش گذشته، اکنون و آینده تقسیم‌بندی می‌شود.

اگر چیزی است که اندیشیدنی و واقعا مهم باشد آینده است. گذشته رفته است، هر چند که نباید به سادگی فراموش شود و حال نیز لحظه‌ای گذرا است که تردستانه از چنگ ما می گذرد.

رویاها، ایده‌ها و اندیشه های گوناگونی که طرح ذهنی ما را در این لحظه می‌سازند و آنچه که در زمان حال از ما سر می‌زند، همه و همه آینده را نشانه گرفته‌اند و آثار و پیامدهای خوشایند و یا بدآیند، شیرین یا تلخ، فرصت‌ساز یا فرصت‌سوز خود را در آینده نشان خواهند داد.

آینده کجاست و چه شکلی است

آینده جایی است که قرار است بقیه زندگی خود را آنجا بگذرانیم پس اهمیت دارد. لحظه حال فوریت دارد ولی آینده اهمیت دارد حال فوریت دارد چون اگر غفلت کنیم به راحتی تبدیل به گذشته می‌شود.

 لحظه حال از دو بخش تشکیل شده است:

 1- لحظه حال که همسایه گذشته است و به گذشته متصل است و در آن دستاورد فعالیت‌های گذشته خود را درو می‌کنیم.

2-  لحظه حال که رو به آینده است و ابتدای مسیر آینده قرار دارد.

اگر در این لحظه بذرهای موفقیت را برای آینده بکاریم موفقیت را ملاقات و دستاوردهای خود را مشاهده خواهیم کرد و از زندگی بهتر استفاده خواهیم کرد.

 اهمیت آینده به این دلیل است که آینده ساخته نشده، یک فرصت است، یک امکان است، مثل خمیر است هر چه دوست داریم می‌توانیم با این خمیر بسازیم. آینده چون عینیت پیدا نکرده، پخته نشده، پس می‌توان استفاده کرد. مثل زمین بکر است که هرچه بخواهیم می‌توانیم بکاریم و بسازیم.

 رابطه  آینده و حال

دنیا پیوسته است و اگر در جایی از دنیا تغییری در حال رخ دادن هست، این تغییرات به تمام دنیا سرایت می‌کند و ما نمی‌توانیم خود را بدون تاثیر از تغییرات دنیا بدانیم. دنیا پر شتاب در حال حرکت و تغییر است به طوری که فردا بسیار با امروز متفاوت خواهد بود و پس فردا بسیار متفاوت‌تر.

تغییرات دنیا به قدری سریع است که به آن دنیای آشوب ناک می‌گوییم و دو خصلت مهم آن تغییرات سریع و پیچیده می‌باشد. در دنیای آینده بسیاری از کسب و کارها از بین می‌رود و کسب و کارهای جدیدی به وجود خواهد آمد که الان وجود ندارد بنابراین دراین شرایط، خردمندی و عقلانیت حکم می‌کند که آگاهی و شناخت پیدا کنیم،  برنامه‌ریزی کنیم، دانش لازم را به دست آوریم، مهارت کسب کنیم و تلاش کنیم تا آینده را بشناسیم و بتوانیم آن‌را بسازیم.

آینده یک سفر است.

 ما باید به این سفر برویم پس باید سرزمین آینده را کامل بشناسیم تا با شناخت کامل و کافی و آمادگی هر چه بیشتر به سرزمین آینده کوچ کنیم. قبل از سفر جای خود را جانمایی کرده باشیم که در چه موقعیت و در چه شرایطی می‌خواهیم زندگی کنیم. حال که با خصوصیات آینده آشنا شدیم و متوجه شدیم که چه تغییرات سریع و پیچیده‌ای را در پیش رو داریم این سوال پیش می آید که چگونه باید این تغییرات را ما حس کنیم و رصد کنیم و چگونه متوجه شویم این تغییرات روی زندگی ما، کار ما، شغل ما و جامعه و تعلیم و تربیت فرزندان ما چه اثرات مثبت و منفی دارند. کجا فرصت هست و کجا تهدید. برای پاسخ به همه این ها علمی وجود دارد که خصوصیت بارز آن تغییر شناسی است و روش های مقابله با تغییرات را به ما یاد می‌دهد.

آینده پژوهی علم و هنر کشف آینده و شکل بخشیدن به دنیای مطلوب فرداست. این علم، آینده ممکن، محتمل و مطلوب ما را ترسیم می‌کند. به وسیله این علم می‌توانیم تمامی آینده‌های ممکن زندگی، کسب و کار و جامعه خود را بشناسیم، آینده های محتمل را استخراج کرده و از آن میان، آینده مطلوب خود را برگزینیم و یا آینده مطلوب خود را طراحی و مهندسی کرده و بسازیم.

 آینده‌پژوهی پا را از کشف آینده فراتر نهاده، به مهندسی هوشمندانه آینده می‌پردازد. فرد، سازمان یا ملتی که به مرزهای جهانی این دانش برسد می‌تواند به توسعه موفقیت‌آمیز نیز برسد.

آینده‌پژوهی یکی از گونه‌های علوم و فناوری های نرم است و اگر بگوییم که مغز این خانواده از علوم و فناوری‌ها را می‌سازد گزافه نگفته‌ایم. آینده پژوهی دانش جهت دار است، جهت‌دار نسبت به باورها و ارزش‌های هر جامعه و ملت، بنابراین اقتباس سطحی و کورکورانه آن می‌تواند گمراه کننده و فوق العاده خطرناک و خطرساز باشد.

ادامه دارد...

برگرفته از:

• آثار استاد عقیل ملکی فر شامل کتب سخنرانی‌ها و پادکست‌ها